'Totaalaanpak is noodzaak bij mycoplasma'

Een varkensstal is niet steriel. Samen met de varkens maken de temperatuur en luchtvochtigheid de stal een ideale broedplaats voor ziektekiemen. Besmetting met bijvoorbeeld mycoplasma voorkomen, is dus een uitdaging.

Samen met andere ademhalingsziekten kunnen door mycoplasma flinke longproblemen ontstaan. Slachtlijnonderzoek is van groot belang om zeker te weten welke ziektekiemen aanwezig zijn, welke rol mycoplasma speelt bij longproblemen en wat de beste aanpak is, vertelt dierenarts An Vanderzeypen van Zoetis in dit interview.

Is mycoplasma belangrijk?

'Ja, deze bacterie komt algemeen voor op varkensbedrijven. Als varkens alleen mycoplasma oplopen, leidt dat tot chronische hoest en een groeiverlies van zo'n 30 gram per dag. Maar er zijn op varkensbedrijven doorgaans ook andere ademhalingsziekten aanwezig.'

'Met name de combinatie van mycoplasma met glaesserella (ziekte van Glässer) of het PRRS-virus pakt slecht uit. Bij deze combinaties is sprake van één plus één is drie. De ziekteverwekkers versterken elkaar. Ook als mycoplasma voorkomt met circo, griep of APP hebben varkens er meer last van.'

'We hebben het bij longproblemen niet voor niets over het porcine respiratory disease complex (PRDC). Ofwel het complex van ademhalingsziekten waarbij mycoplasma een rol speelt.'

Hoe raakt een varken besmet met mycoplasma?

'De belangrijkste bron van infectie is de overdracht van zeug naar big. Bij oudere zeugen ontstaat een soort leeftijdsresistentie omdat zij constant worden getriggerd. Deze weerstand maakt dat oudere zeugen de bacterie minder gaan uitscheiden.'

'Jonge zeugen missen deze leeftijdsresistentie dikwijls. Zij kunnen mycoplasma sterk uitscheiden, ook in de kraamhokken, en hun jonge biggen besmetten door intensief neus-neuscontact. Zij vormen de belangrijkste infectiebron voor de biggen. Tussen dieren is er ook een trage maar zekere verspreiding. Daarnaast is overdracht via materialen en lucht beschreven.'

Jonge zeugen beter voorbereiden?

'Jonge zeugen, ook van eigen aanfok, moet je beschouwen als 'vreemd materiaal'. Na de vaccinatie als big moet je ze in de opfok opnieuw vaccineren.'

Wat gebeurt er in het varken?

'Mycoplasma gaat op reis naar de diepere luchtwegen, komt aan in de diepste takjes van de luchtwegen en zorgt daar voor ontsteking ter hoogte van de longtopkwabben. De ontstekingen veranderen na een aantal weken in littekens. De gevolgen van de infectie zijn een droge hoest en slechte groeiprestaties. En de letsels zijn een deuropener voor andere longpathogenen.'

Welke rol speelt het klimaat?

'Wind kan zorgen voor tocht en daarmee voor stress, waardoor longziekten veel meer kans krijgen. Een hoog ammoniakgehalte in de stal door te weinig ventileren tast het trilhaarepitheel in de luchtwegen aan. Mycoplasma kan dan gemakkelijker diep in de luchtwegen komen.'

Waarom slachtlijnonderzoek?

'Met slachtlijnonderzoek krijg je een indicatie over de mogelijke oorzaak van de longproblemen, het moment van infectie en de ernst van de problemen. Met de MS Piggy-app maak ik van elke long een foto, geef een score en neem waar nodig monsters van longen die representatief zijn voor de koppel varkens. Die monsters zijn nodig voor de definitieve vaststelling van de oorzaak. Naast schone longen zie ik dan recente ontstekingen, littekenweefsel of beide, op welke plek die ontstekingen zitten en welk aandeel van de varkens er last van heeft.'

'Het doel is dat je zo weinig mogelijk nieuwe en oude longletsels vindt. Nul procent is moeilijk haalbaar, een varkensstal is niet steriel. Een verhoogd aantal letsels op de longtopkwabben is een mogelijke indicatie van een infectie. Oude littekens duiden op een vroege infectie, actieve ontstekingen duiden eerder op een besmetting in de laatste weken voor de slacht. Monsters onderzoeken blijft nodig voor de diagnose mycoplasma.'

Is jong besmet ernstiger?

'Raken varkens al jong besmet, dan heeft mycoplasma vrijwel hun hele leven een negatief effect gehad op hun gezondheid en de resultaten. Mycoplasma heeft dan al veel geld uit de portemonnee gevreten. Daarnaast is het moment van besmetting en de ernst van de longaantasting van belang bij het bepalen van de aanpak.'

Wat doe je eraan?

'Mycoplasmaproblematiek op een bedrijf vraagt om een plan op maat, waarbij je alle oorzaken moet aanpakken (klimaat, management, enzovoort). Vaccinatie is een onderdeel van dit plan. De basis is een goed sluitend vaccinatieprotocol voor de gelten en biggen. Bij een vroege infectie moet je biggen zo vroeg mogelijk beschermen met een toegelaten vaccin.'

Welke aanpak past bij grote problemen?

'Op een praktijkbedrijf met veel littekenweefsel en recente ontstekingen gaven we de biggen eerst een noodenting, om het probleem snel onder controle te krijgen. Tegelijk pakten we het klimaat aan om de invloed van wind en een te hoge ammoniakconcentratie te voorkomen. Omdat de situatie bij de zeugen niet stabiel was, zijn alle zeugen voor de voet weg gevaccineerd tegen mycoplasma. Dat hielp goed. De longaandoeningen door mycoplasma liepen fors terug tot normale niveaus.'

'Wel kreeg het bedrijf later nog een keer te maken met APP en griep, waardoor het aantal longafwijkingen weer wat opliep. Maar doordat mycoplasma en het klimaat goed onder controle waren, werd dit geen groot probleem. Zonder de aanpak van mycoplasma was dat wel het geval geweest.'

Bij hoest 32 procent longen aangetast